26-11-2020
Geloven in tijden van crisis
'De crisis waarin we ons bevinden gaat voorlopig niet voorbij, de ernst wordt echt zichtbaar en voelbaar. Wij zullen er mee moeten leren leven.’
Deze woorden stonden in een column die ik las in de krant. De columniste wilde een antwoord geven op de vraag hóe je daar dan mee moet leven, nu de veilige zekerheden één voor één wegvallen, die van de luxe en welvaart, de routine en het alledaagse gemak. We hebben behoefte aan een antwoord want we komen er achter dat het uitzicht op de lange termijn, het plannen maken voor de komende maanden, de decembermaand en verder, behoorlijk ontbreekt: de corona maakt het bijna onmogelijk. De wereld staat stil, routine is ver te zoeken, de economie gaat achteruit, de meningen over hoe het beter kan en moet buitelen over elkaar heen, de emoties lopen steeds vaker hoger op, ons lontje wordt steeds korter.
In zo’n tijd leven we dus, hoe moet je in zo’n tijd leven? De columniste, Welmoed Vlieger is haar naam, geeft daarop een antwoord, het is niet een eenvoudige en dat kan ook niet, daarvoor gebeurt er te veel met onszelf, ons geloof en leven, de familie en de gemeenschap. Maar zij zal ons misschien verder kunnen helpen. Zij staat met ons in een lange geloofstraditie en vond een weg te midden van de overvloed, de brij aan gedachten en gevoelens in deze volle tijd.
Zij vond een citaat van de Joodse schrijfster Etty Hillesum en die ging als volgt: ‘Je moet ondanks de vele mensen, de vele vragen, altijd een grote stilte met je meedragen, waarin je je steeds terugtrekken kan, ook te midden van het grootste gewoel en midden in het intensiefste gesprek.’ Etty Hillesum schreef dit in haar dagboek tijdens de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Zij droeg een stilte met zich mee die geen vluchthaven was voor de werkelijkheid. Maar deze innerlijke stilte hielp haar om zich te verhouden tot de tergende onzekerheid, het verdriet en het lijden om haar heen. Het was haar ankerpunt geworden, de diepste grond van haar bestaan om in te rusten.
Om er te kunnen zijn voor de ander, en de dialoog, het gesprek en de liefde niet uit de weg te gaan. Als alles om ons heen verandert of wegvalt, als alles lijkt verloren is dit wat overblijft, dit het antwoord dat we krijgen, het antwoord op de vraag hoe te moeten leren leven in zo’n tijd als de onze: en dat is de mogelijkheid van de stilte, om je in stilte terug te trekken. Etty Hillesum wist dat dit voor haar geen lege stilte was, geen vlucht, geen lege leegte, maar een leegte die beschikbaarheid uitstraalde, een leegte gevuld met kracht en liefde, met rijk zijn in God.
In de Bijbel heeft die stilte een bijzondere naam gekregen, die van de Aanwezige met een hoofdletter, de naam die betekent: ik zal er zijn, altijd, eeuwig. In die naam licht een beschikbaarheid op, die wij in alle drukte zo vaak over het hoofd zien. Hij ziet ons gelukkig niet over het hoofd. Nu tot onze schrik onze wereld stilstaat, blijkt er ineens ruimte te zijn voor iets anders, voor stilte en voor God, een uitnodiging om als nieuwe mens op weg te gaan. Beschikbaar, niet zonder hoop, open en vrij.
Ds. Jurjen Hilverda
